تعریف قرارداد آتی

• منوچهر حامدی
• 2024-11-7

قرارداد آتی یکی از ابزارهای مالی است که در بازارهای سرمایه و کالا مورد استفاده قرار می‌گیرد. این قراردادها به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که بدون نیاز به خرید یا فروش واقعی دارایی، به پیش‌بینی و سودآوری از تغییرات قیمت‌ها بپردازند. این ابزار به طور گسترده‌ای در بازارهای مالی برای مدیریت ریسک و انجام معاملات معاملاتی به کار می‌رود.

قرارداد آتی معمولاً با تاریخ مشخصی برای تسویه‌حساب و انجام معامله منعقد می‌شود. در این نوع قرارداد، دو طرف توافق می‌کنند که یک کالا یا دارایی را در آینده با قیمت از پیش تعیین‌شده خرید و فروش کنند. این قراردادها ویژگی‌هایی دارند که آن‌ها را از دیگر انواع قراردادها متمایز می‌کند و اهمیت خاصی در بورس‌ها و بازارهای جهانی دارند.

توسعه بازارهای آتی به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که در زمان‌های مختلف برای پیش‌بینی و بهره‌برداری از تغییرات قیمت در آینده از این قراردادها استفاده کنند. این ابزار می‌تواند در مدیریت ریسک برای افرادی که در معرض نوسانات قیمت هستند، نقش مهمی ایفا کند.

قرارداد آتی چیست؟

قرارداد آتی ابزاری است که در بازارهای مالی برای خرید و فروش کالاها یا دارایی‌ها در آینده با قیمت معین استفاده می‌شود. این نوع قرارداد به طرفین اجازه می‌دهد که در تاریخ معین و با شرایط از پیش تعیین‌شده، معامله‌ای را انجام دهند. در واقع، قرارداد آتی پیش‌بینی‌هایی را در رابطه با تغییرات قیمت در آینده ممکن می‌سازد و به افراد امکان می‌دهد تا از این تغییرات بهره‌برداری کنند.

در این نوع قرارداد، هر دو طرف موظف به انجام تعهدات خود در تاریخ مشخص هستند، چه در زمینه خرید و فروش و چه در زمینه تحویل کالا یا دارایی. این قراردادها در بازارهای مختلف مانند بورس‌ها و بازارهای کالا معامله می‌شوند و یکی از روش‌های اصلی مدیریت ریسک و سرمایه‌گذاری در آینده به شمار می‌روند.

ویژگی‌های اصلی قرارداد آتی

قرارداد آتی ویژگی‌های خاصی دارد که آن را از سایر انواع قراردادها متمایز می‌کند. این ویژگی‌ها به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که به طور مؤثر از تغییرات بازار بهره‌برداری کرده و ریسک‌های خود را مدیریت کنند. این نوع قرارداد‌ها به دلیل ماهیت خاص خود در بازارهای مالی نقش مهمی ایفا می‌کنند.

یکی از ویژگی‌های اصلی قرارداد آتی، الزام به انجام معامله در تاریخ مشخص است. در این قرارداد، طرفین باید در زمان مقرر به تعهدات خود عمل کنند، چه در زمینه تحویل کالا و چه در زمینه پرداخت پول. این ویژگی باعث می‌شود که طرفین هیچ‌گاه نتوانند از تعهدات خود شانه خالی کنند.

همچنین، قرارداد آتی به‌طور معمول در بازارهای استاندارد و شفاف معامله می‌شود، که این امر به شفافیت قیمت‌ها و کاهش ریسک‌های احتمالی کمک می‌کند. علاوه بر این، این قرارداد‌ها معمولاً به‌طور غیرمستقیم در دسترس عموم سرمایه‌گذاران قرار دارند و می‌توانند در اندازه‌های مختلف برای انواع سرمایه‌گذاران مناسب باشند.

کاربردهای قرارداد آتی در بازارهای مالی

قراردادهای آتی کاربردهای متعددی در بازارهای مالی دارند که به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند تا از تغییرات قیمت‌ها در آینده بهره‌برداری کنند. این کاربردها در زمینه‌های مختلف مالی، از جمله سرمایه‌گذاری، پوشش ریسک و تأمین مالی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این بخش به بررسی برخی از مهم‌ترین کاربردهای این قراردادها پرداخته می‌شود.

مدیریت ریسک

یکی از اصلی‌ترین کاربردهای قرارداد آتی، مدیریت ریسک است. این قراردادها به شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران کمک می‌کنند تا از نوسانات بازار در امان بمانند. برای مثال، شرکت‌ها می‌توانند از قراردادهای آتی برای تثبیت قیمت مواد اولیه یا سایر کالاها در آینده استفاده کنند و بدین ترتیب از خطر افزایش قیمت‌ها در آینده جلوگیری نمایند.

سرمایه‌گذاری و سودآوری

سرمایه‌گذاران می‌توانند از قراردادهای آتی برای پیش‌بینی تغییرات قیمت در بازارهای مختلف استفاده کرده و از این طریق به سودآوری دست یابند. این نوع قراردادها به آن‌ها اجازه می‌دهند که حتی بدون داشتن دارایی فیزیکی، از تغییرات قیمت بهره‌برداری کنند. به این ترتیب، قراردادهای آتی یکی از ابزارهای محبوب برای کسب سود در بازارهای مالی به شمار می‌روند.

ریسک‌های مرتبط با قرارداد آتی

قراردادهای آتی به دلیل ویژگی‌های خاص خود، با ریسک‌هایی همراه هستند که سرمایه‌گذاران باید از آن‌ها آگاه باشند. این ریسک‌ها می‌توانند در صورت عدم مدیریت مناسب منجر به زیان‌های قابل توجه شوند. در این بخش به بررسی برخی از مهم‌ترین ریسک‌های مرتبط با قرارداد آتی پرداخته می‌شود.

ریسک نوسانات بازار

یکی از اصلی‌ترین ریسک‌ها در قراردادهای آتی، نوسانات شدید بازار است. قیمت‌ها در بازارهای مالی می‌توانند به طور غیرمنتظره‌ای تغییر کنند و این امر ممکن است باعث ضرر برای طرفین قرارداد شود. این نوسانات به ویژه در بازارهای کالا و ارز به وضوح دیده می‌شود. ریسک نوسانات بازار شامل موارد زیر است:

• تغییرات ناگهانی در قیمت‌های بازار
• تصمیمات اقتصادی و سیاسی که می‌تواند بر قیمت‌ها تأثیر بگذارد
• نوسانات فصلی یا غیرمنتظره در تقاضا و عرضه

ریسک اعتباری

ریسک اعتباری یکی دیگر از ریسک‌های مهم در قراردادهای آتی است. این ریسک به این معناست که یکی از طرفین قرارداد ممکن است از انجام تعهدات خود در تاریخ مقرر خودداری کند. اگر طرف مقابل نتواند به تعهدات خود عمل کند، طرف دیگر ممکن است دچار زیان مالی شود. عواملی که این ریسک را افزایش می‌دهند عبارتند از:

• عدم توانایی مالی طرف مقابل در انجام تعهدات
• ضعف در ارزیابی اعتبار طرف مقابل
• مشکلات قانونی یا مقرراتی که ممکن است موجب نقض قرارداد شود

تفاوت قرارداد آتی با قرارداد آپشن

قراردادهای آتی و آپشن‌ها هر دو ابزارهای مالی مشتقه هستند که برای مدیریت ریسک و پیش‌بینی تغییرات قیمت در بازارهای مالی مورد استفاده قرار می‌گیرند. با این حال، این دو نوع قرارداد تفاوت‌های اساسی در نحوه اجرا، تعهدات طرفین و نحوه استفاده دارند. در این بخش به بررسی این تفاوت‌ها پرداخته می‌شود.

یکی از مهم‌ترین تفاوت‌ها بین قرارداد آتی و آپشن، در نحوه تعهدات طرفین است. در قرارداد آتی، هر دو طرف موظف به انجام معامله در تاریخ مشخص هستند، چه در زمینه خرید و فروش و چه در زمینه تحویل کالا یا دارایی. اما در قرارداد آپشن، تنها خریدار اختیار انجام معامله را دارد و می‌تواند در صورت تمایل، از این حق خود استفاده کند.

تفاوت دیگر در میزان ریسک است. در قرارداد آتی، هر دو طرف به طور کامل مسئول انجام معامله هستند، بنابراین ریسک به طور مساوی بین آن‌ها تقسیم می‌شود. اما در قرارداد آپشن، ریسک فقط متوجه خریدار است، زیرا تنها اوست که تصمیم می‌گیرد آیا از حق خود برای انجام معامله استفاده کند یا خیر.